Schiaparelli’nin enkazı.
(Kaynak: NASA/Marsdaily.com)
Marsdaily.com’da, 25 Mayıs 2017 tarihinde yayımlanan bir habere göre, Avrupa Uzay Ajansı ESA’nın (European Space Agency) Mars-İniş Aracı Schiaparelli kaza soruşturması tamamlandı… Aracın bilgisayarına iletilen farklı iki bilgi, inişteki sistem çalışma sıralandırmasının durmasına (end prematurely) sebep olmuş…!
16 Ekim 2016 günü, TGO (Trans Gas Orbiter) aracından ayrılan iniş aracı Schiaparelli’nin üç gün sonra Mars yüzeyine inmesi beklenmekteydi…
19 Ekim 2016 tarihinde başlatılan ve altı dakika kadar sürmesi planlanan inişte, aracı yavaşlatacak paraşütün araçtan erken ayrılması ve yavaşlatıcı roketlerin de çok kısa bir süre çalıştıktan sonra durmaları sebebiyle, araç Mars yüzeyine yüksek hızla çarparak parçalanmıştı…!
Gerek Schiaparelli’nin TOGO (Trace Gas Orbiter) aracına gönderdiği anlık telemetri verileri ve gerekse iniş bölgesinin NASA’nın yörünge aracıyla (Mars Reconnaissance Orbiter-MRO) çekilen fotoğraflarının analizi ve incelenmesi sonunda bu sonuca ulaşılmıştı…
Yapılan soruşturma ve araştırmaya göre, aracın Mars atmosferine girişinden üç dakika sonra yavaşlatma paraşütü açıldı, fakat, iniş aracında dönme hızı (rotation rate) beklenmedik şekilde yüksek olarak ortaya çıktı…Bu durumda, IMU’nun ( Inertial Measurement Unit) beklenen ölçüm aralığı aşılınca, aracın bilgisayarında bir kafa karışıklığına (saturation) yol açtı…
Aracın güdüm, seyrüsefer ve kumanda yazılımının büyük miktarda pozisyon tahmini hatasına sebep olan bu durum, bilgisayarın aracın yerden yüksekliğinin “negatif” (araç yer seviyesinin altında) olarak hesaplamasına yol açtı…!
Sistemde üretilen bu veri üzerine, aracın paraşütünün bağlı olduğu arka kapağı (back shell) fırlatıldı…Frenleme roketleri de, otuz saniye yerine, sadece üç saniye süreyle ateşlendi… Aracın, yere indikten sonra çalışmaya başlaması gereken sistemi çalışmaya başladı…!
Araç, 3.7 kilometre yükseklikten serbest düşerek, Mars yüzeyine 540 kilometreye ulaşan bir hızla çarptı…
Kaza İnceleme Kurulu raporuna göre, Schiaparelli aracı, planlanan iniş bölgesine çok yakın bir yere inmekteydi… Bu, önemli bir “gösterim” (demonstration) başarısıydı…
ESA yetkilisi, yaptığı açıklamada, “atmosfere giriş, alçalma ve iniş sistemi tasarımı ve testlerinde doğrulama ve geçerlemeye (validation-verification) daha fazla dikkat sarfetmeliyiz” demiş…
Kısaca, Schiaparelli için daha önce sarfedilen dikkat yeterli olamamış olmalı…!
Uzay araştırmalarında yaşanan başarısızlıklara bakıldığında, çıkarılan derslerde ve kazanılan tecrübelerde bir süreklilik sağlanamadığı görülecektir… Bu kapsamda, NASA’nın 1999’da Marsa gönderdiği Mars Polar Lander ve Rusların yine Marsa gitmek üzere 2011’de yola çıkardıkları Phobos-Grunt aracı başarısızlıkları hemen akla gelenlerden… Jüpitere 2016 yılında ulaşan JUNO aracı da yörünge küçültme manevrasını gerçekleştiremiyor…!
Tüm bunlara bakıldığında, ESA’nın Genel Direktörü Jan Woerner’in, “Schiaparelli’de bu arıza/olay yaşanmasaydı, kısaca, iniş başarılı olsaydı, sistemdeki diğer zayıf noktaları belirleme şansımız olamayacaktı…” mealindeki açıklamasını-biraz-ihtiyatla karşılamak gerek… ! Dileriz, ESA’nın 2020’ye planlı (ana) iniş teşebbüsü başarılı olur…
Bu arada, TGO 2018’de ulaşacağı nihai yörüngesi için Mars atmosferinin frenleme etkisiyle, yörünge küçültme işlemine devam ediyor…
Yararlanılan Kaynaklar:
http://www.marsdaily.com/reports/Schiaparelli_landing_investigation_completed_999.html
